ÜLKEMİZDE KESME ÇİÇEKÇİLİK VE TAÇ YAPIMI

 Çiçek zorunlu bir tüketim maddesi olmamakla birlikte, gelişen kültürlerde insanın duygu ve düşüncelerini en iyi şekilde ifade eden araçlardan birisi, aynı zamanda insanın doğaya olan özlemini gideren bir ihtiyaç maddesidir. Antik çağlardan beri pek çok medeniyette sosyal ve dini açıdan çiçeğin her zaman önemli bir yeri olmuştur. Babil’in Asma Bahçeleri bunun en önemli kanıtıdır.

Eski Yunan ve Roma medeniyetleri geniş bir çiçek kültürüne sahiptir. Bütün mabetleri, lahitleri çelenk ve çiçeklerle süslüdür. Spor törenlerinde başarılı sporcularını kır çiçeklerinden yapılmış çelenklerle ödüllendirmişlerdir.

Doğu medeniyetleri ve Türklerde de çiçek sevgisi her zaman olmuştur. Bütün işleme sanatları, resim ve gravürlerde çiçek (lale, karanfil.) desenleri yer almıştır. XVIII. Yüzyılda yaşanan Lale Devri de Türk’lerde çiçeğe verilen önemin göstergelerinden birisi sayılmıştır.

Süs bitkileri sektörü, bitkisel üretim içinde önemli bir yere sahip olan ve ekonomiye büyük katkı sağlayan etkili bir sektör olarak kabul edilmektedir. Ülkemiz çok çeşitli ekolojik bölgeye sahip olup, iklim ve toprak özellikleri bakımından süs bitkileri yetiştiriciliğine son derece uygundur ve aynı zamanda bir çok süs bitkisinin gen kaynağıdır.

Dünya üzerinde 50’den fazla ülkede süs bitkileri üretimi yapıldığı bilinmektedir. Üretim yapılan önemli bölgeler alan büyüklüklerine göre Asya, Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’dur.

Türkiye, süs bitkileri yetiştiriciliğinde uygun iklimsel ve coğrafi koşulları, pazar ülkelere yakınlığı ve ucuz işgücüne sahip olması gibi nedenlerle önemli avantajlara sahiptir. Örtü altı alan üretim alanının üçte ikisini oluşturmaktadır. Seralarda yapılan üretimin büyük çoğunluğu ihracata yöneliktir.

Kesme çiçekler; kesilerek toplanan ve buket, sepet, çelenk yapımında kullanılan çiçeklerdir. Kesme çiçekler, dünyada en çok satılan ve ticareti en fazla yapılan süs bitkileridir. Dünya süs bitkileri ticaretinin yarısı kesme çiçeklere aittir.

Çiçekler estetik özelliklerinin yanı sıra, ticari olarak da geniş bir tüketim potansiyeline sahiptir. Günümüzde birçok ülke ekonomisinde tarımsal üretimin önemli bir dalı olup, ekonomiye milyonlarca dolar katkı sağlamaktadır.

Yapım tekniğindeki ilerlemeler bu sektörde kullanılan malzemenin sürekli yenilenmesi, bilgisayar kontrollü modern seraların devreye girmesiyle, yurt içi ve yurt dışı pazarlarının olması dolayısıyla kesme çiçek yetiştiriciliği yapan büyük işletmeler teknik donanımı yüksek modern seralar kurarak bu sektöre katılmışlardır.

Türkiye’de de 1940 yıllarda İstanbul ve çevresinde başlayan kesme çiçek üretimi, 1975 yılından itibaren İzmir’de, 1985 yılından itibaren de Antalya’da yapılmaya başlamıştır.  

Önceleri sadece Marmara, Ege ve Akdeniz olmak üzere sadece 3 bölgeyle sınırlı kalan kesme çiçek üretimi zamanla diğer bölgelerde de yaygınlaşmaya başlamış ve günümüzde 7 bölgede de yapılır hale gelmiştir.

Ülkemizde Antalya ve İzmir kesme çiçek üretiminde en önemli illerdir. Marmara ve Ege Bölgesinde (İstanbul, Yalova, İzmir, Aydın) yapılan kesme çiçek üretimi genellikle iç pazara yöneliktir. Antalya bölgesinde ise çoğunluğu seralarda olmak üzere yüksek kaliteli ve ihracata yönelik üretim yapılmaktadır.

Antalya merkezde yaklaşık 5000 dk. Alanda kesme çiçek üretimi yapılmaktadır. Bunun ortalama 3000 dekarını karanfil, 1000 dekarını Gerbera, 500 dekarını Lisianthus, kalan 500 dekarını ise diğer süs bitkileri oluşturmaktadır.

Çiçek ihracatı genelde kış aylarında yoğun olarak gerçekleştirilir. Ama yazında (Antalya için söylüyorum) devam eder. Peki, bu çiçekler Antalya’nın sıcağında (Temmuz-Ağustos) nasıl yetişiyor diye düşünmeyin çünkü bu dönem itibariyle Isparta’da (Yaklaşık 1000 dekarlık) ve Elmalı ilçesinde (100 dekarlık)  alanda kesme çiçek üretimi devam etmektedir.

Türkiye’den süs bitkileri ihracatı 20 yıl önce başlamıştır ve her yıl düzenli gelişim göstermektedir.

Kesme çiçek türleri arasında en fazla üretim alanına sahip olan tür Karanfil dir.   Bunu sırasıyla Kesme gül, Gerbera, Kasımpatı, Lilium, Glayöl, Nergis ve Şebboy ‘un izlediği belirlenmiştir. Ayrıca Türkiye’de 25 ilde toplam 37 farklı kesme çiçek türünün yetiştirildiği tespit edilmiştir.

Ortaokul yıllarımda iken çok popüler bir şarkı vardı “Hani o saçlarına taç yaptığım çiçekler” diye başlayan bu şarkı günümüzde de hala sevilir. O zamanlar taç yapılan çiçek denince papatya çiçeği akla gelirdi.

  Taç yapılarak ihraç edilen bitkiler oldukça farklı ve pek çoğu çok yıllık bitkilerdir. Bunlar; Sandal Ağacı (Dağ çileği), Süs biberi, Kızılcık meyvesi, Kırmızı alıç, Alıç meyvesi, Süs kabağı, Servi, Okaliptüs meyvesi, Çalba yaprağı, Tespih Ağacı, Beşbıyık muşmulası, Ağaç yosunu, Mersin Dalı, Amerikan sarmaşığı( meyvesi), Hurma meyvesi, Ateş dikeni meyvesi, Kuşburnu, Sincan, Yaprağını dökmeyen kartopu(mor) meyve dir.

Son yıllarda yosunlar ve ağaç dalları grubunda yer alan çelenklerin ihracatında da artış görülmektedir. Noel dönemlerine yönelik yeşilliklerden oluşan çelenk yapımı yeni bir tür olarak üretilmeye ve ihraç edilmeye başlanmıştır. Çelenk (Taç) ihracatında önemli pazarlarımız Hollanda ve Almanya’dır.

             Avrupa Birliği Ülkelerine Taç İhraç Ederken Aşağıdaki bitkilerin kullanılması yasaktır. Arbies: Toros Göknarı, Cedrus: Sedir,  Chamaectparis: Yalancı Servi, Arceuthos sp. : Andız Pinus: Çam, Pseudotsuga: Göknar, Tsuga : Suga, Quercus : Meşe, Picea : Ladin, Coniferale’ler : Kozalaklılar

         Taç Yapan firmaların bu konuda dikkatle olmaları Taç yapımında bu bitkileri kesinlikle kullanmamaları gerekmektedir.

Süs bitkileri sektörü hızlı gelişen, istihdam düzeyi ve ihracat potansiyeli yüksek gelecek vaat eden bir sektördür. Ülkemizde bu potansiyelin daha hızlı ilerlemesi, katma değerinin daha hızlı artırılabilmesi için; süs bitkileri Araştırma-Geliştirme kuruluşlarının çalışmalarına ağırlık verilmeli ve yaygınlaştırılmalıdır.

                               

Aziz ÖZKAN

ozkanaziz@gmail.com

  

KAYNAK

 Albayrak, Y., 1998. “Türkiye’de Kesme Çiçek Yetiştiriciliğinin Sorunları ve Kooperatifleşme”, I. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, Cilt:1, 26-31, Yalova.

Anonim, 2007. Çiçek Vizyon Dergisi, Antalya İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Yayın Organı, Yıl:2, Sayı:12, Antalya.

Türkiye’de kesme çiçek üretim alanlarının illere göre dağılımı (Kaynak: Kazaz ve ark. 2013)

       TR63 Bölgesi Kesme Çiçek Sektör Raporu 2015