Ağaçların özsularını kullanıp büyüyen ve ağaçlara zarar veren
ökse otundan bahsedeyim
ÖKSE OTU (Viscum album L.)
Toprakta ve Suda Filizlenememez
Kaç bitki bu şekilde nitelendirilebilir ki? İlk bakışta inanması güç gelen bu olay Ökse otu için biçilmiş kaftandır. Belki de bu özelliğinden dolayı efsanelere konu olmuştur. Çoğalabilmesini kuşlara borçlu iken, kuşlara tuzak olarak kullanılması, bu ismin verilmesinin nedenidir.
Ökse kelimesi ülkemizde verilmiş isimlerden birisidir. Rumca bir kelimedir. Bu ismin verilmesinin nedeni kuşların yakalanmasında kullanılmasındandır. Ökse otunun tohumlarının veya çobanpüskülü kabuklarının kaynatılmasıyla elde edilen son derece yapışkan maddeye de ökse denir.
Bu yapışkan madde çalı dallarına sürülmekte ve bu dallara konan ötücü kuşlar yakalanmaktadır.
Farklı ağaç türlerinde parazit veya yarı parazit olara
Ağaçların dal ve gövdelerinde yaşayan 20 -100 cm boylanabilen,
ihtiyaç duyduğu su ve minerallari paraziti olduğu bitkiden emeçleri ile alan
yarı parazit bir bitkidir. Kendi besinini kendisi fotosentez ile yapabilir. 40
yıla kadar yaşayanları vardır (Anonymous, 1999). Yaprakları karşılıklı sarımsı
yeşil renkte olup sapları yoktur ve derimsi bir görünümü vardır. Dalları hep
ikiye ayrılır. Şubat – Nisan ayları arasında çiçek açar, 0.5-0.7 mm çapında,
başlangıçta yeşil olan daha sonra sarımsı beyaza dönüşen meyveleri, Ekim
ayından Aralık ayına kadar olgunlaşır.
Tohum etrafındaki meyve özü kuşlar tarafından sevilerek yenir.
Yapışkan olduğu için, gagalarını ağaçlara sürten kuşlar, tohumların yayılmasını
sağlar. Meyveler çoğu kez bütün olarak yutulur ve etli kısımları sindirildikten
sonra canlı tohumlar pislikleriyle dışarı atılır (Frochot ve Salle, 1980;
Weihenstephan, 1997). Ökse otu meyvesi; Turdus viscivorus (Ökseotu ardıcı),
Merops apiaster (Arıkuşu), Silvia atricapilla (Karabaş ötleğen), Garrulus
glandarius (Kestane kargası), Pica pica (Saksağan), Parus caeruleus (Mavi
baştankara), Parus major (Büyük baştankara), Sitta europea (Sıvacı kuşu) ve
Columba palumbus (Tahtalı) gibi kuşlar ile Martes martes (Çam sansarı) ve Sciurus
vulgaris (Sincap)’i gibi hayvanlar tarafından severek yenir (Anonymous, 1999).
Ökse otu tohumu düşeceği bir dala sıkıca yapışır. Tohumun dış yüzeylerindeki yapışkan örtü ve lifler, tohumları ağaçların dal ve gövdelerine kuvvetlice tutundurur. Çoğu zaman, ilk bulaşma daha büyük dallar ve yaşlı ağaçlar üzerinde oluşur, çünkü kuşlar uzun boylu ağaçların tepesinde tünemeyi tercih ederler. Yoğun ökse otu istilasına uğramış ağaçlar, ökse otu meyvelerinin varlığı nedeniyle kuşlar tarafından tercih edilirler. Bazı tohumların yüksekteki dallardan aşağıdaki dallara düşmesi buralarda da ökse otunun yayılmasına neden olur. Ökse otunun yayılma hızı mevcut salgınların yoğunluğuna ve yeni alana yakınlığı ile doğrudan ilgilidir. Yaşlı ve yoğun istilaya uğramış ağaçlara bitişik olarak tesis edilen ağaçlar kısa sürede istila edilebilirler.
Ağaca ulaşan ve çimlenen tohumlar, emeçleri ile bitkinin su taşıyan borucuklarına emeçlerini gönderir ve ağacın suyunu emmeye başlar. Buradan aldıkları su ve yaprakları sayesinde fotosentez yaparak gelişimlerini sürdürürler. Ökse otları, ağaçların gelişimlerini böylece engeller.
Ökse Otu İle Mücadele
Ökse otunun verdiği zararın büyük ekonomik, ekolojik ve kültürel kayıpları bulunmaktadır. Bu yüzden tüm Dünya’da değişik mücadele teknikleri uygulanmaya çalışılmaktadır. Bunlardan bir kaçına kısaca değinelim.
Biyolojik Mücadele
Ökse otunun yayılışı genellikle kuşlarla olmaktadır. Kuşların tek besini de Ökse otu meyvesi değildir. Özellikle kuşların dikkatini çekecek diğer besin kaynaklarının zenginleştirilmesi Ökse otunun yayılmasını azaltacaktır. Özellikle tırtıl ve böcek larvalarına ev sahipliği yapacak olan geniş yapraklı ağaçların ortamda bulundurulmaya çalışılması, bu larvaların kuşların diyetinde daha fazla yer almasına neden olacaktır (Anonymous, 1999).
Ayrıca, yapılan çalışmalar göstermektedir ki, her canlıda olduğu gibi ökse otuna da zarar veren başka canlılar var. Yaklaşık 30 civarında mantar türü ökse otları üzerinde yaşıyor ve onların sürgün vermesini, çiçek açmasını, meyve vermesini veya emeçlerinin gelişmesini engelliyor (Guillemyn ve Grepin, 1986), (Unger, 1992), (Unger, 1992). Bu mantarların bu ökse otlarına bulaştırılması da biyolojik mücadelenin diğer boyutunu oluşturuyor. Ancak, bu organizmaların ökse otunun biyolojik kontrolü açısından potansiyel olarak önemli etkileri olduğu söylenemez (Hawksworth ve Johnson, 1989).
Mekanik Mücadele
Bulaşık ağaçların tedavisinde, ökse otunun tohum oluşturmadan ve diğer dal ve ağaçlara yayılmadan önce mekanik olarak uzaklaştırılması belki de en iyi mücadele şeklidir. Şiddetli şekilde salgın görmüş ağaçlar ortadan kaldırılmalı ve yerlerine ökse otuna dayanıklı olabilecek türler getirilmelidir. Ökse otlu dalların budanmasında dikkat edilmesi gereken konular vardır. Salgına uğramış dalların içine gömülmüş emeçlerin tamamen uzaklaştırılması için ökse otunun bağlı olduğu dalın en az 30 cm alttan kesilmesi gerekmektedir. Şiddetli ökse otu istilasına uğramış ağaçlar, önemli bir ökse otu tohum rezervi oluşturduğundan tamamen kesilerek ormandan çıkarılmalıdır (Yüksel ve ark. 2005).
Kimyasal Mücadele
Bugün ökse otuna karşı kimyasal mücadelede kullanılan maddelerden en etkilisi Ethephon olarak bilinmektedir. Yaklaşık elli ülkede bitki gelişim düzenleyici olarak kullanılan Ethephon uyku dönemindeki konukçu ağaçlardaki ökseotuna karşı direkt olarak kullanılmaktadır (Rhône-Poulenc, 1998). İlacın etkili olması için sprey şeklinde ökse otunun yapraklarının tamamı ıslatılmalıdır. Püskürtme sadece geçici kontrol sağlar ve tekrarlanması gerekebilir (Perry, 1995). Ethephon, ekonomik bakımdan uygun alanlar için tavsiye edilmektedir. Bu kimyasal madde, etileni salgılayarak bir bitki hormonu gibi ökseotu gelişimini kökten keser (Janak ve Davis, 1996).
Aziz ÖZKAN
Ziraat Mühendisi
kaynak
ÖKSE OTU (Viscum album L.)
Toprakta ve Suda FilizlenememezKaç bitki bu şekilde nitelendirilebilir ki? İlk bakışta inanması güç gelen bu olay Ökse otu için biçilmiş kaftandır. Belki de bu özelliğinden dolayı efsanelere konu olmuştur. Çoğalabilmesini kuşlara borçlu iken, kuşlara tuzak olarak kullanılması, bu ismin verilmesinin nedenidir.
Ökse kelimesi ülkemizde verilmiş isimlerden birisidir. Rumca bir kelimedir. Bu ismin verilmesinin nedeni kuşların yakalanmasında kullanılmasındandır. Ökse otunun tohumlarının veya çobanpüskülü kabuklarının kaynatılmasıyla elde edilen son derece yapışkan maddeye de ökse denir.
Bu yapışkan madde çalı dallarına sürülmekte ve bu dallara konan ötücü kuşlar yakalanmaktadır.
Farklı ağaç türlerinde parazit veya yarı parazit olara
Ağaçların dal ve gövdelerinde yaşayan 20 -100 cm boylanabilen,
ihtiyaç duyduğu su ve minerallari paraziti olduğu bitkiden emeçleri ile alan
yarı parazit bir bitkidir. Kendi besinini kendisi fotosentez ile yapabilir. 40
yıla kadar yaşayanları vardır (Anonymous, 1999). Yaprakları karşılıklı sarımsı
yeşil renkte olup sapları yoktur ve derimsi bir görünümü vardır. Dalları hep
ikiye ayrılır. Şubat – Nisan ayları arasında çiçek açar, 0.5-0.7 mm çapında,
başlangıçta yeşil olan daha sonra sarımsı beyaza dönüşen meyveleri, Ekim
ayından Aralık ayına kadar olgunlaşır.
Tohum etrafındaki meyve özü kuşlar tarafından sevilerek yenir.
Yapışkan olduğu için, gagalarını ağaçlara sürten kuşlar, tohumların yayılmasını
sağlar. Meyveler çoğu kez bütün olarak yutulur ve etli kısımları sindirildikten
sonra canlı tohumlar pislikleriyle dışarı atılır (Frochot ve Salle, 1980;
Weihenstephan, 1997). Ökse otu meyvesi; Turdus viscivorus (Ökseotu ardıcı),
Merops apiaster (Arıkuşu), Silvia atricapilla (Karabaş ötleğen), Garrulus
glandarius (Kestane kargası), Pica pica (Saksağan), Parus caeruleus (Mavi
baştankara), Parus major (Büyük baştankara), Sitta europea (Sıvacı kuşu) ve
Columba palumbus (Tahtalı) gibi kuşlar ile Martes martes (Çam sansarı) ve Sciurus
vulgaris (Sincap)’i gibi hayvanlar tarafından severek yenir (Anonymous, 1999). Ökse otu tohumu düşeceği bir dala sıkıca yapışır. Tohumun dış yüzeylerindeki yapışkan örtü ve lifler, tohumları ağaçların dal ve gövdelerine kuvvetlice tutundurur. Çoğu zaman, ilk bulaşma daha büyük dallar ve yaşlı ağaçlar üzerinde oluşur, çünkü kuşlar uzun boylu ağaçların tepesinde tünemeyi tercih ederler. Yoğun ökse otu istilasına uğramış ağaçlar, ökse otu meyvelerinin varlığı nedeniyle kuşlar tarafından tercih edilirler. Bazı tohumların yüksekteki dallardan aşağıdaki dallara düşmesi buralarda da ökse otunun yayılmasına neden olur. Ökse otunun yayılma hızı mevcut salgınların yoğunluğuna ve yeni alana yakınlığı ile doğrudan ilgilidir. Yaşlı ve yoğun istilaya uğramış ağaçlara bitişik olarak tesis edilen ağaçlar kısa sürede istila edilebilirler.
Ağaca ulaşan ve çimlenen tohumlar, emeçleri ile bitkinin su taşıyan borucuklarına emeçlerini gönderir ve ağacın suyunu emmeye başlar. Buradan aldıkları su ve yaprakları sayesinde fotosentez yaparak gelişimlerini sürdürürler. Ökse otları, ağaçların gelişimlerini böylece engeller.
Ökse Otu İle Mücadele
Ökse otunun verdiği zararın büyük ekonomik, ekolojik ve kültürel kayıpları bulunmaktadır. Bu yüzden tüm Dünya’da değişik mücadele teknikleri uygulanmaya çalışılmaktadır. Bunlardan bir kaçına kısaca değinelim.
Biyolojik Mücadele
Ökse otunun yayılışı genellikle kuşlarla olmaktadır. Kuşların tek besini de Ökse otu meyvesi değildir. Özellikle kuşların dikkatini çekecek diğer besin kaynaklarının zenginleştirilmesi Ökse otunun yayılmasını azaltacaktır. Özellikle tırtıl ve böcek larvalarına ev sahipliği yapacak olan geniş yapraklı ağaçların ortamda bulundurulmaya çalışılması, bu larvaların kuşların diyetinde daha fazla yer almasına neden olacaktır (Anonymous, 1999).
Ayrıca, yapılan çalışmalar göstermektedir ki, her canlıda olduğu gibi ökse otuna da zarar veren başka canlılar var. Yaklaşık 30 civarında mantar türü ökse otları üzerinde yaşıyor ve onların sürgün vermesini, çiçek açmasını, meyve vermesini veya emeçlerinin gelişmesini engelliyor (Guillemyn ve Grepin, 1986), (Unger, 1992), (Unger, 1992). Bu mantarların bu ökse otlarına bulaştırılması da biyolojik mücadelenin diğer boyutunu oluşturuyor. Ancak, bu organizmaların ökse otunun biyolojik kontrolü açısından potansiyel olarak önemli etkileri olduğu söylenemez (Hawksworth ve Johnson, 1989).
Mekanik Mücadele
Bulaşık ağaçların tedavisinde, ökse otunun tohum oluşturmadan ve diğer dal ve ağaçlara yayılmadan önce mekanik olarak uzaklaştırılması belki de en iyi mücadele şeklidir. Şiddetli şekilde salgın görmüş ağaçlar ortadan kaldırılmalı ve yerlerine ökse otuna dayanıklı olabilecek türler getirilmelidir. Ökse otlu dalların budanmasında dikkat edilmesi gereken konular vardır. Salgına uğramış dalların içine gömülmüş emeçlerin tamamen uzaklaştırılması için ökse otunun bağlı olduğu dalın en az 30 cm alttan kesilmesi gerekmektedir. Şiddetli ökse otu istilasına uğramış ağaçlar, önemli bir ökse otu tohum rezervi oluşturduğundan tamamen kesilerek ormandan çıkarılmalıdır (Yüksel ve ark. 2005).
Kimyasal Mücadele
Bugün ökse otuna karşı kimyasal mücadelede kullanılan maddelerden en etkilisi Ethephon olarak bilinmektedir. Yaklaşık elli ülkede bitki gelişim düzenleyici olarak kullanılan Ethephon uyku dönemindeki konukçu ağaçlardaki ökseotuna karşı direkt olarak kullanılmaktadır (Rhône-Poulenc, 1998). İlacın etkili olması için sprey şeklinde ökse otunun yapraklarının tamamı ıslatılmalıdır. Püskürtme sadece geçici kontrol sağlar ve tekrarlanması gerekebilir (Perry, 1995). Ethephon, ekonomik bakımdan uygun alanlar için tavsiye edilmektedir. Bu kimyasal madde, etileni salgılayarak bir bitki hormonu gibi ökseotu gelişimini kökten keser (Janak ve Davis, 1996).
Aziz ÖZKAN
Ziraat Mühendisi
kaynak
http://www.su-meru.com/arsivler/9812
doğal bitkileri ve ürünleri kullananlar için işe yarar bilgiler var teşekkürler
YanıtlaSil