Aziz Özkan Tarım Bilgi Paylaşım Portalı Hoşgeldiniz: AYÇİÇEĞİ MİLDİYÖSÜ Plasmopara halstedii (Farl.) Berl. &De Toni (= Plasmopara helianthi Novot.)

Ayçiçeğinde mildiyö hastalığına neden olan etmen plasmopora halstedii’ dir. Ayçiçeğinin en önemli fungal hastalıklarından biridir. Hastalık ayçiçeği tarımı yapılan hemen her ülkede tespit edilmiştir. Ülkemizde ilk olarak 1958 de Adapazarı’nda görülmüş, sonraları 1970’li yıllarda hastalığın Marmara Bölgesinde oldukça yaygın (%96) ve yakalanma oranının ise yüksek (%30) olduğu belirlenmiştir. Karadeniz ve Ege ekim alanları da hastalıkla bulaşıktır. Etmenin hastalık yapması hava koşullarına sıkı sıkıya bağlı olduğundan hastalık bazı yıllar hiç görülmeyebilir.

Hastalık belirtileri etmenin bitkiyi yakaladığı döneme göre değişmektedir. Etmen tohumla da taşındığından ve ayrıca bitki artıkları üzerinde kışlayabildiğinden henüz toprak yüzüne yeni çıkmış fidelerde çökerten belirtileri görülür. Bitkiler toprak yüzeyine devrilirler. Bu dönemi atlatan bitkilerde kök ve kök boğazı enfeksiyonları, sistemik enfeksiyonlar ve lokal yaprak lezyonları görülür.

Bunlardan en yaygın görülen sistemik enfeksiyonlar dır. Fide döneminde enfekte olan bitki büyürken etmende dokular içinde gelişir. Bu tip bitkiler bodur kalırlar. Yaprakların birbirine yaklaşması sonucu rozetleşme görülür. Yaprakların damarları boyunca açık sarı bir renk değişimi dikkati çeker. Nemli havalarda lekelerin altında etmenin beyaz renkli fungal örtüsü görülür. Hasta bodur bitkiler tarlada kolayca fark edilirler.

Etmen bitki içinde tablaya kadar çıkabilir. Enine kesit alındığında fungal gelişme kahverengi çizgi şeklinde görülür. Hasta bitkilerde oluşan tablaların içleri tam dolmadığından, tablalar tam kıvrılmaz dik dururlar.

Bulaşık tohumların çimlenme gücü oldukça zayıftır. Bitki zayıf enfeksiyonlar da normal gelişme gösterebilir. Yapraklarda sadece klorotik lekeler görülür.

Bazen dış belirtiler görülmez. Bitki boyu normal tabla eğiktir. Buna karşın bu bitkilerin kök ve kök boğazında etmenin varlığı beyaz fungal örtü sayesinde kendisini belli eder. Ayçiçeği mildiyösüne yakalanmış yaprağın üst yüzünde damarlar boyunca açık yeşil bir renk oluşturur. Dane hiç oluşmaz veya oluşan dane çimlenmez.

Hastalığın bir sonraki yıla geçişinde en önemli faktör, kışlık sporlarla bulaşmış olan tohum ve topraklardır. Hastalığın bir tarladan diğerine geçişinde ise, bulaşık tohum ve tohuma karışmış bitki artıkları, rüzgâr ve rüzgârla karışık yağmurlar, taşkın sular rol oynar. Bulaşık tarlalarda hastalık 7 yıl kadar canlılığını koruyabilir.

Bulaşık ve taban suyu yüksek tarlalarda, hastalık yüksek oranda görüldüğünde tekrar ikinciye ekim yapılması gerekebilir.

Hastalık belirtileri, etmenin bitkiyi yakaladığı döneme göre değişmektedir. Etmen tohumla taşındığından, ayrıca bitki artıkları üzerinde kışlayabildiğinden, henüz toprak yüzeyine çıkmış fidelerde çökerten belirtilerine neden olabilmektedir. Bu tür bitkiler toprak yüzeyine devrilirler. Bu dönemi atlatan bitkilerde ise kök ve kök boğazı enfeksiyonları, sistemik enfeksiyonlar veya lokal yaprak lezyonları görülür.

Ağır enfeksiyona uğramış bitkilerde ürün kaybı %100’lere yakındır. Ülkemizin ayçiçeği tarımı yapılan hemen her yerinde hastalığa az veya çok rastlanır.

Etmen, yalnızca Compositae familyası bitkilerde hastalık oluşturur.

Mücadelesi

Kültürel Önlemler

- Sertifikalı tohum kullanılmalıdır.

- Sık ekimden kaçınılmalıdır. Dekara ortalama 800-900 g tohum yeterli olmaktadır.

- Ekim nöbeti uygulanmalıdır. Ağır bulaşık alanlarda buğday ve pancar gibi bitkilerle 7 yıllık bir ekim nöbetine gidilmelidir.

- Düzenli bir yabancı ot savaşımı yapılmalıdır.

- Zayıf drenaja sahip topraklarda ayçiçeği üretiminden kaçınılmalıdır.

- Dayanıklı çeşit ekilmelidir.

- Tarlada görülen hastalıklı bitkiler ve hasat sonrası bitki artıkları sökülüp imha edilmelidir.

- İki yapraklı dönemde, tarladaki hastalık oranı %50’nin üzerine çıkarsa, böyle tarlaların sahipleri uyarılarak tarlaları sürdürülmelidir.

Kimyasal Mücadele