Bir yıl dört mevsimden oluşur; kış,
ilkbahar, yaz ve sonbahar. Bitkiler ve ağaçlar da yaşam döngülerini bu dört
mevsim üzerinden cereyan ettirir. İnsanlar için yaşam döngüsü her gün
gerçekleşir. Bir sonraki güne dinç başlayabilmek için her gün belli bir miktar
dinlenmeye ihtiyaç duyarız. Dinlenme süremiz ve kalitesi sonraki günlerde ne
kadar sağlıklı ve üretken olacağımızı belirler. Çoğu ağaç her kış
"uyur". Dinlenme süreleri ve kalitesi onların da sonraki dönemlerde
ne kadar sağlıklı ve üretken olacaklarını belirler!
Soğuk bir kışa giriyorsanız sonbaharın erken dönemlerinde alacağınız önlemler, meyve ağaçlarınızı kışın zorlu koşullarından koruyacaktır.
Meyve ağaçları Sonbaharda havaların soğuması ile birlikte yapraklarını dökerler, vejetatif gelişmesini tamamlayarak kış dinlenmesine geçerler. Bu durum ilkbaharda havaların ısınıp gözlerin patlama devresine kadar devam eder. Bu dönem takriben 1 Kasım-20 Mart arası bir dönemdir.
Bu dönemde ağaçlar dinlenmeye çekildiği gibi bahçelerimize musallat olan hastalık ve zararlı etmenleri de toprağın 15 cm altında, ağacın gövde, çatlak ve kabukları altlarında yere dökülen yaprak ve meyve üzerinde kuruyan dal ve sürgünler üzerinde geçirirler. Örneğin;
Yumuşak çekirdeklerin en önemli hastalıklarından olan kara leke hastalığının askosporları kışı yere dökülen yapraklarda ve ağaç üzerlerindeki Sırçalı dallar üzerinde geçirirler. Yine yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarının en önemli zararlılarından olan elma iç kurdu kışı dalların çatlakları arasında, kuru dallar üzerinde, gövdedeki yarıklar arasında larva halinde geçirirler. Sert çekirdekli meyve ağaçlarının önemli hastalıklarından Bakteriyel ve dal kanseri etmeni, kışı hasta ağaçların kanser yaralarında, gözlerde, çatlaklarda, yapraklarda, kurumuş dallarda ve bazı yabancı otlar üzerinde geçirirler.
Yazıcı böcekler kışı, kabuk altında diyapoz halinde, yaprak bitleri ağaçların dal ve sürgünleri üzerinde yumurta halinde, Armut psyllidi (Ballık) kışı ağacın gövde ve dallarındaki kabuk çatlaklarında, yere dökülen dallar üzerinde geçirirler.
Kırmızı örümceklerin bazı türleri toprak yarıklarında bazı türleri ağacın gövde ve dalları üzerinde geçirirler.
Kiraz sineği pupa olarak, manas larva olarak kışı toprakta geçirirler.
İlkbaharda havaların ısınması ile birlikte bu etmenler kışladıkları yerlerden çıkarak ağacın dal, sürgün ve yaprağına taşınarak ağaca zarar vermeye başlarlar. Bu zararlılarla mücadelede sadece kimyasal mücadele yerine entegre mücadeleye önem verilmeli, faydalı canlılar korunmalı, kültürel mücadeleye ağırlık verilmelidir.
Sonbaharda veya erken ilkbaharda toprak işlemesi yapılarak, toprakta kışı geçiren bazı canlıların yuvası bozulmalı, yabancı otlar yok edilmelidir. Yabancı otlar üzerinde bazı canlılar kışı geçirebilmekte, yabancı otların çok olduğu bahçelerde fareler fidan köklerine da çok zarar verebilmektedir. Bu nedenle bu dönemde yabancı otlar yok edilmelidir.
Budama yapılarak budama artıkları, yere dökülen yaprak ve meyveler, kuruyan dallar toplanıp imha edilmelidir. Bu şekilde bahçedeki etmenlerin populasyonu azaltılmış, baharın daha az ilaçlama yapmış oluruz.
Sert çekirdeklilerde bakteriyel kanser veya yumuşak çekirdeklilerde Erwinia (Ateş yanıklığı) hastalığı o yıl görülmüş ise Sonbaharda %2’lik bordo bulamacı yapılmalıdır. İlkbaharda gözler patlamadan önce bordo bulamacı tekrarlanmalıdır. İlkbaharda gözler patlama döneminde %1 veya %2’lik bütün meyve ağaçlarına bordo bulamacı sigorta ilaçlaması olarak yapılmalıdır.
Meyve ağaçlarında 3 yılda bir kabuklu bit varsa her yıl olmak üzere gözler patlamadan sert çekirdeklilerde 1 ay önce, yumuşak çekirdeklilerde 15-20 gün önce kış ilaçlaması yapılmalıdır.
Yaz bitmek üzereyken çim ve toprak örtüsü sertleşir ve kemirgenler ağaç kabuklarını çiğnerler. Bu zarar verici durum soğuk havalarda ve karın kapladığı zamanlarda artar. Çiftlikteki, ek yapılardaki yığıntı ve toprak örtüsü bu hayvana yuva için uygun bir ortam oluşturur. Kentsel yapılarda ise, bahçe, çit ve toprak örtüsü yuva görevini görür ve kırsal yerleşim alanlarından daha da zararlı olabilirler. Bitki ve ağaçları yetiştirmek için o kadar emek harcadıktan sonra bir sabah uyanıp onların aç yaratıklar tarafından yenip bitirildiğini görmek istemezsiniz.
Tavşanlar ağaçları beşince ya da altıncı sezonlarına doğru çiğneyebilirler. Basit ve pahalı olmayan çözümlerden biri ağaç koruyucu uygulamaktır. Ağacı çevreleyen koruyucu aynı zamanda gövdeyi kışın güneş ışığından da korur. Kışın ağaçların zarar görmesi çoğunlukla gövdelerinin parlak, güneşli kış günlerinde ısınmasından kaynaklanır. Gece olduğunda gövde ani sıcaklık düşüşüne adapte olamaz ve parçalanma tehlikesiyle karşılaşır. Ağaç koruyucu ile gövdeyi korumak neredeyse bir zorunluluktur!
Kış soğuklarından zarar görmemesi için, sulama ve gübreleme bodur meyve ağaçları hariç 10 Eylül’de kesilmelidir. Aksi takdirde vejatatif gelişme devam edeceğinden ağacın kış soğuklarından zarar görmesi söz konusudur. Ağacın ve bağın yaprakları doğal dökülmeye bırakılmalıdır. Bu yapraklar meyve hasadından sonra nişasta ve şeker depolayıp, ağacın kış soğuklarından korunmasını sağlayacaktır.
Gübreleme sonbaharda veya erken ilkbaharda yapılabilir. Bu dönemde fosfor ve potasyum içerikli gübrelerle, hayvan gübresi verilmelidir. Hayvan gübresi yanmış olmalı, bahçeye atıldıktan sonra bekletilmeden toprağa karıştırılmalıdır. Kompoze gübreler ağacın taç izdüşümüne 15-20 cm derinliğe verilmelidir. Fosfor ve potasyum içerikli gübreler hemen yarayışlı hale geçemediği, toprakta hareketinin yavaş olduğu için bu dönemde (sonbahar veya erken ilkbahar) derine bırakılmalıdır.
BORDO BULAMACI
Sert çekirdeklilerde bakteriyel kanser veya yumuşak çekirdeklilerde Ateş Yanıklığı gibi hastalıklar o yıl görülmüş ise Sonbaharda yapraklar döküldükten sonra iklim şartlarına göre %3’lik bordo bulamacı yapılmalıdır. Ayrıca İlkbahar ayında ise Mart ayı başı gibi gözler patlamadan önce bordo bulamacı tekrarlanmalıdır. İlkbaharda uygulanacak olan bordo bulamacı ise %2’lik oranda bütün meyve ağaçlarına yapılmalıdır.
Malç İle (Saman Örtüsü) Meyve Ağaçlarınızın Köklerini Koruyun
Meyve ağaçlarınıza yalıtım yapmalısınız. Ancak bunu doğal malzemelerle yapın. Mesela fiberglass ile değil! Yalıtımın en büyük faydası meyve ağaç kökünedir. Zarar görmüş dalların yerine yenisi çıkabilir ancak kök zarar görürse tüm ağacı kaybedebilirsiniz.
Malç, sonbaharın son dönemlerinde kışın ve baharın erken dönemlerinde hava sıcaklıkları düştüğünde kökleri koruyucu yalıtkan bir madde görevi görür. Malç kullanmak kışın meyve ağaçlarını korumada oldukça etkili bir yöntemdir. (özellikle de ağaçların kökleri için) Malç büyüme mevsiminde, 2,5 - 5,0 cm kalınlığı geçmemeli, fakat kışın biraz daha kalın olabilir. Baharda hava ısınmaya başladığında fazla malçı tırmıkla toplamanız gerekir. Her malçın eşit olmayacağını bilmekte fayda var ve kışın soğuktan korumada bazı tür saman örtüleri diğerlerinden daha iyi sonuç verir. Malç aynı zamanda yabani otların çıkmasını engeller ve büyüme döneminde nemi korur. Ağacın çevresine yabani ot bariyeri kurmak ve bu bariyeri malçla kaplamak, yıl boyunca köklerde oluşabilecek pek çok problemden ağacınızı koruyacak basit yöntemlerden biridir.
Uyarı: küfün ya da oyarak yiyen canlıların ağaca zarar verebileceği bir ortam oluşturmaktan sakınmak için gövde etrafına malç yığmamaya dikkat edin.
Kışın Meyve Ağaçlarını Soğuktan Korumada Etkili Malç Türleri
Bu malzemeler yalıtım sağlamanın yanında aynı zamanda toprağa eklendiğinde çözünürler.
· Yapraklar/Gübre. Bunlar yoğunlaşıp donabilirler o yüzden dikkatli kullanmanız gerekir.
· Talaş
· Çam iğneleri
· Ağaç kabuğu malçı
· Yaprak dökmeyen ağaçların dalları
· Ekin sapı
Taşlar ve diğer inorganik maddeler meyve ağaçlarını soğuktan korumada etkili olmaz!
Ek bilgi olarak, en iyi malçlar aynı zamanda ağaç kabuklarını ve köklerini besin kaynağı olarak gören kemirgenler ve diğer canlılar için ideal saklanma yerleridir. Ağaçlarınızı bu zararlı böceklerden, özellikle de kalın malçlar içinde ev yapabilecek olanlardan korumak için kemirgen kovucu gibi ürünlerden malçın içine koyabilirsiniz.
Ekin Sapı İle Meyve Ağaçlarınızın Köklerini Koruyun
Yalıtım için harika bir materyaldir. Binalarda "doğal yalıtım" için bile kullanılır. Ekin sapı bazen saman ile karıştırılır ya da onun yerine eş anlamlı olarak kullanılır. Saman, nemi çeker ve emer, ekin sapı ise daha sağlamdır ve kuru kalmaya eğilimlidir. Daha küçük ağaçların gövdelerini geçici olarak çuval bezi gibi bir şeyle kaplayacaksanız, iç kısmına yalıtkan, nem kovucu bir ekin sapı katmanı da eklemeyi ihmal etmeyin.
Kar İle Meyve Ağaçlarınızın Köklerini Koruyun
Geçici olarak da olsa yalıtıcı madde olarak görevi görür. Malç gibi kar da koruyucu bir battaniye gibidir; düşük hava sıcaklıkları ile zemin arasında bir bariyer oluşturur. Karın en büyük faydası eninde sonunda eriyecek olmasıdır. Böylece ağaç köklerinin ihtiyacı olan nem de sağlanmış olur. Kar ve kışın yağan diğer yağışlar toprağa ve köklere kış boyunca gerekli olan nemi sağlarlar, kış aylarının kuru geçtiği bölgelerin tersine, uykudaki meyve ağaçlarınız için kışın su sağlamanız gerekmez.
Kış yaralanmaları kuru köklerde nemli köklerden daha kolay gerçekleşir. Bu durum, donma ya da donmaya yakın hava sıcaklıklarının yaşandığı bölgelerde saksıda yetişen meyve ağaçları için de geçerlidir.
Meyve ağaçlarınız meyve tomurcuklarına zarar geldiği için meyve vermezse o zaman bu yılı bir kayıp olarak düşünmeyin! Meyve ağaçlarınız enerji ve besin depolayacak, bu depoladığı enerji ve besini önümüzdeki bahar meyve üretiminde kullanacaktır.
Devamlı soğuk geçen kışın bir avantajı vardır; o da ağaçlarınızın erken uyanması açısından bir endişe yaşamamanız. Sadece zarar veren soğuk havalar ve donlar, havanın sıcaklık derecesi yükselip alçalması ya da daha sıcak bir kış olduğunda ne olacağı gibi şeylere dikkat etmek gerekir. Ağacınızı kışın zaten malçladıysanız ve koruduysanız ve bu kış da korumaya devam ediyorsanız, o zaman zaten bu kışı atlatmak için ağaçlara yapabileceğiniz yardımı yapıyorsunuz demektir. Kıştan geriye kalanlar için ağaçlarınıza çok dikkatli bakın ve baharın gelmesini bekleyin!
Aziz ÖZKAN
Ziraat mühendisi
ozkanaziz@gmail.com
KAYNAKLAR
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder