HARNUP GÜVESİ Ectomyelois ceratoniae Zell.

Harnup güvesi, nar meyvelerini kurtlandırarak meyvelerin çürümesine ve Pazar değerinin düşmesine neden olmaktadır. Zararlı, yumurtalarını ben düşme döneminde, özellikle güneş gören meyvelerin kaliksine (meyve tacı) genellikle tek tek bırakmaktadır. Yumurtadan çıkan larvalar, ilk önce meyve tacına daha sonra ise meyve içerisine girerek tanelerde beslenmektedir.

Bu şekilde zarar görmüş nar meyvelerinin dış kabuğunda önce kahverengileşme daha sonra ise meyvenin tamamının çürüdüğü görülmektedir..
Zararlı ülkemizin nar ihracatında çok sorun olmaktadır.

Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli: 

Polyfag bir meyve zararlısı olan Harnup güvesi gri renkli olup, genel görünüşü küf rengindedir. Uzunluğu 8–10 mm, kanat açıklığı 20–28 mm’dir. Ergin dişi 100–350 arasında yumurta bırakır. Yumurtalar oval-yuvarlağımsı, ilk bırakıldığında beyaz, daha sonra kızıl kahverenginde, 0.7x0.5 mm boyutlarındadır.
             Harnup güvesi, birçok meyvede zararlıdır. İlk kelebekler nisan, mayıs ayları arasında görülür. Ancak, nar meyveleri zararlının yumurta bırakması için uygun olmadığından bu dönemde zarar söz konusu değildir.

            Harnup güvesi, nar meyvelerini kurtlandırarak meyvelerin çürümesine ve Pazar değerinin düşmesine neden olmaktadır. Zararlı, yumurtalarını ben düşme döneminde, özellikle güneş gören meyvelerin kaliksine (meyve tacı) genellikle tek tek bırakmaktadır. Yumurtadan çıkan larvalar, ilk önce meyve tacına daha sonra ise meyve içerisine girerek tanelerde beslenmektedir. Bu şekilde zarar görmüş nar meyvelerinin dış kabuğunda önce kahverengileşme daha sonra ise meyvenin tamamının çürüdüğü görülmektedir.

Ağaç üzerinde veya altında kalmış harnup, yenidünya, nar meyveleri ile portakal, altıntop, Japon kavağı vb. gibi ağaçların kavlamış kabuk altlarında kışı larva olarak geçirir. Yazın erginler çıkışı takip eden günde yumurtlamaya başlar. Kış konukçularından kelebek çıkışları genelliklenisan ilk haftası ile haziran ayı son haftası arasında olmaktadır. Bu zamanda turunçgil meyveleri zararlının yumurta bırakabileceği olgunluğa gelmediğinden 1. döl turunçgillerde zararlı olmaz.

Turunçgillere geçiş haziran ayı sonlarında olur ve ağustos ayı başlarından itibaren de turunçgillerde zarar belirtileri görülmeye başlar. En çok zararı Washington portakalı ve altıntoplarda yapar.

Harnup güvesi turunçgillerde özellikle unlubit ile bulaşık göbekli portakallar ve altıntopu tercih etmektedir. Portakallarda genellikle göbekten meyve ekseni doğrultusunda, altıntoplarda ise sap dibinden veya yandan giriş yaparak yalancı olgunluğa (zamansız sararma) ve dolayısıyla meyve dökümüne neden olarak zarar verirler. Bu zarar %5-32 arasında değişmektedir.

Doğal düşmanları:

Phanerotoma flavitestacea Fish., Habrobracon hebetor Say., Bracon lactus Wesm. (Hym.: Braconidae) ve Trichogramma spp. (Hym.: Trichogrammatidae) tesbit edilmiştir. P.flavitestaceae ve Trichogramma sp. Sırasıyla aşağıda  görülmektedir.

Mücadelesi:

Kültürel önlemler:

Turunçgil planta syonları içinde veya çevresinde harnup ve yenidünya gibi diğer konukçu bitkileri yetiştirilmemelidir.
 Eğer yenidünya yetiştirilecekse zamanında iyi bir karaleke mücadelesi yapılmalıdır. Ticari değeri olmayan hastalıklı

meyveler ağaç üzerinden toplanarak yok edilmelidir. İlk vuruklu meyve dökümünden kasım ayı ortasına kadar 4 günde bir dökülen meyveler toplanarak gömülmelidir. Bu yolla döküm %80’in üzerinde azaltılabilmektedir. Fakat bu kültürel önlemlerin başarılı olabilmesi için tüm turunçgil yetiştiricileri tarafından uygulanması gerekir.

Biyolojik mücadele:

Yukarıda sözü edilen parazitoidlerin doğada korunarak etkinliklerinin artırılmasına özen gösterilmelidir. Bu zararlının biyolojik mücadelesinde, Bacillus thuringiensis’li ve preparatlar haziran son yarısından itibaren 10-15 gün ara ile turunçgil ağaçlarının her yanı, özellikle meyveler iyice ıslanacak şekilde yüksek basınçlı motorlu pülverizatörle uygulanır. Bu şekilde yapılacak bir mücadele sonunda zarar önemli ölçüde önlenmiş olur.

Kimyasal Mücadele

Harnup güvesi ile kimyasal mücadele, larvanın tüm yaşamını gizli yerlerde geçirmesinden dolayı oldukça zordur. Ayrıca, Unlubit ile bulaşık bahçelerde daha fazla zarar yaptığından nar bahçelerinde öncelikle Unlubit mücadelesine özen gösterilmelidir. 

Turunçgilde, temmuz-ağustos aylarında bahçeler kontrol edilerek meyveler yumurta bırakma olgunluğuna gelince, narda ise haziran sonu-temmuz başında meyveler yaklaşık 3-5 cm çapına geldiğinde, bulaşıklık oranı da %5’in üzerinde ise Bacillus thuringiensis’li preparatlardan biri ile 10-15 gün aralıklarla, 4-5 kez ilaçlama yapılır.

Turunçgil ve nar ağaçlarının tüm organlarının ve özellikle zararlının yumurtalarını portakalın göbek kısmı ile narın kaliksine ve meyvelerin birbirine temas ettiği kısımlara bırakmasından dolayı, uygulama yaparken ilaçlı suyun özellikle meyvelerin bu kısımlarına girmesine özen gösterilmelidir.

Aziz ÖZKAN

Ziraat mühendisi

KAYNAKLAR  

Kılıç M.,Çakır O.,Ergüden T.M.,Demir T.,Zeki C.,Erkılıç L.,Günaydın T.,Zümre oğlu A.,2001. Entegre Mücadele Çalışma Grubu kararları doğrultusunda Tarım ve Köy işleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, Ankara.

T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü, Zirai Mücadele Teknik Talimatları cilt:3-4 ANKARA 1995

http://www.zmmae.gov.tr/rehber/narda_harnup_guvesi.pdf

http://www.lepinet.fr/especes/photos_grandes/05/CERATONIAE-20141030-1.jpg

Fotoğraflar: Aziz ÖZKAN