TANIMI VE YAŞAYIŞI
Erginlerin kanat açıklığı 10–12 mm, boyu 6
mm kadardır. Ön kanatların zemini gri renkte olup üzeri gri mavi,
kahverengi, kızılımsı sarı ve zeytin yeşili renklerle mozaik gibi işlenmiş bir
görünümdedir. Arka kanatları açık parlak gri renkte, açık san, mavi
pırıltılıdır. Etrafı saçaklıdır.
Yumurta çok küçük olup, genellikle mercimek
biçimindedir. Genişliği ortalama 0,5 mm, uzunluğu 0,7 mm'dir.
Yumurtalar bırakıldığında soluk sarı ve yeşil sarı karışımı bir renkte olup
şeffaftır. Daha sonraları renk açılır ve gün ışığında pırıltılıdır.
Yumurtadan yeni çıkan larva yaklaşık 1 mm,
olgun larva ise 9–10 mm boyundadır. Larvanın vücut rengi genellikle sarımsı
yeşildir. Bazı hallerde olgun larvanın rengi beslenme durumuna göre değişiklik
gösterebilir. Larvanın baş kapsülü bal rengindedir. Larva her dönemde çok hareketlidir.
Rahatsız edildiğinde salgıladığı
İnce bir iplikle kendini yere sarkıtır. Pupa
olmadan önce asmanın gizli yerlerinde, asma kabukları altında veya
çatlaklarında ördüğü beyaz bir kokon içinde beslenmeden hareketsiz olarak bir
prepupa dönemi geçirir
ve aynı kokon içinde pupa olur. Pupa kahverengindedir ve boyu 5-7 mm'dir.
Salkım güvesi, kışı asma kabukları altında ya
da diğer korunmuş yerlerde pupa döneminde geçirir. İlkbaharda uygun orantılı
nem ve sıcaklıkta kelebekler görülür. Kelebekler gündüzleri asmanın iç
kısımlarında hareketsiz durur. Akşamüstü güneş battıktan sonra
sıcaklığın 10°C'nin üstünde olduğu saatlerde uçmaya başlarlar. Uçuş gece
yarısına kadar devam eder. Uçarak birkaç yüz metreye gidebilirler.
Dişiler yumurtalarını çiçek tomurcuklarına,
çiçeklere ve çiçek saplarına bırakır. Bir dişi 60–70 yumurta bırakır. Uygun
koşullarda bu sayı 100'e çıkabilir. Bırakılan yumurtalardan 8–10 gün sonra
larva çıkar. Yeni çıkan larva bir süre dolaştıktan sonra çiçek kılıflarını
delip, tomurcuk veya çiçek içine girer ve beslenir.
Dört gömlek değiştirdikten sonra, olgun larva,
prepupa ve pupa olur. 1. Neslin yaşam süresi 35–40 gündür. 2. nesil larvaları
korukta, 3. nesil larvaları da bağın olgun üzüm döneminde zararlı olurlar. Bu
zamanda iklim koşulları zararlının gelişme isteklerine daha uygun olduğundan bu
Nesillerin gelişme süresi daha kısadır. Yurdumuzda genellikle 3 nesil verir.
Ancak iklim koşulları zararlının isteklerine uygun olan bölgelerde ve yıllarda
4. nesil meydana gelebilir. Orta Anadolu'nun bazı bağ alanlarında 2 nesil
vermektedir.
ZARAR
ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ
Salkım güvesinin 1. nesil larvaları tomurcuk ve
çiçeklerde, 2. nesil larvaları koruklarda, 3. nesil larvaları olgun üzüm
tanelerinde, eğer 4. nesil meydana gelirse, bu neslin larvaları da nefemelerde
beslenerek zararlı olurlar.
Tomurcuk ve çiçek devresinde; larva, tomurcuk
ve çiçek içinde beslenir ve bu anda
Salgıladığı ipliklerle tomurcuk ve çiçekleri
birbirine bağlayarak çilkimleri küme haline getirir. Zarara
uğrayan tomurcuk ve çiçekler dökülür. Bu nedenle de seyrek taneli salkımlar
oluşur.
Koruk ve olgunlaşma döneminde larva tanenin
içinde beslenir. Bu
beslenme bir tane içinde olmayıp, birden fazla tanede larvanın yer
değiştirmesiyle olur.
Olgun tanede beslenmede yer değiştirme
daha sık olduğundan bir larvanın zarar verdiği tane sayısı bu devrede daha
fazladır. Ayrıca
olgun tanelerden akan şekerli su saprofit mantarların çoğalmasına da neden olur
ve meydana gelen zarar kolaylıkla görülür.
Salkım güvesi doğrudan üründe yaptığı zararla
bağların en önemli zararlısıdır. Ürünü nitelik ve nicelik yönünden etkiler.
Zarar görmüş üzümlerden yapılan şarapların kalitesi düşük olur.
Ülkemizde Salkım güvesi bütün bağ alanlarında
bulunur.
KONUKÇULARI
Salkım güvesi'nin esas konukçusu asma [Vitis
vinifera L.)'dır. Defne (Daphne gnidhım L.), orman
asması (Clematis vitalba L.), hünnap (Zizyphus
jıtjuba Mili.), böğürtlen (Ribes spp.) konukçuları
arasındadır.
DOĞAL DÜŞMANLARI
Zararlının çok sayıda Yumurta-larva parazitoitleri,
Larva parazitoitleri, Pupa parazitoitleri ile Predatörleri bulunmaktadır.
MÜCADELESİ
Kültürel Önlemler
Salkım güvesi larvalarının faaliyeti için
sıcaklık ve orantılı nem bakımından asmanın iç ve alt kısımları daha uygundur.
Bu nedenle asmayı askıya almak, budama ve aralamayı asmanın iç kısmını havadar
tutacak şekilde yapmak, bağı otlu bırakmamak, kış temizliğine önem vermek
zararlının faaliyetini azaltmak bakımından yararlıdır.
Biyolojik Mücadele
Salkım güvesi'nin birçok doğal düşmanı olmasına
rağmen, bunların zararlıyı baskı altında tutacak yoğunlukta bulunmaması
nedeniyle uygulamaya verilen bir yöntem yoktur. Ancak larvalarına karşı Bacıllus
thuringiensis Beri. biyopreparatları önerilmektedir.
Biyoteknolojik Mücadele (Çiftleşmeyi
Engelleme Tekniği-ÇE)
Çiftleşmeyi engelleme (ÇE) (Mating
Disruption) ya da şaşırtma tekniği (Confusion Technique), dişi böcekler
çiftleşme çağrısı olarak salgıladığı feromonun yapay olarak üretilip
yayıcılarla belirli bir alana dağıtılması sonucu yoğun bir koku bulutu oluşturulması
ve böylelikle erkeklerin dişilere çiftleşme amacıyla ulaşmasının engellenmesi
olarak tanımlanabilir.
Uygulanacak alanın büyüklüğü: Bu yöntemin uygulanacağı bağ ya da bağ topluluğu geleneksel
bağların ortasında kalıyor ise en az 16 ha, köşesinde kalıyor ise en
az 12 ha büyüklüğünde olmalıdır.
Uygulama zamanı: Seçilen alanda birinci neslin ilk kelebeklerinin eşeysel
çekici tuzaklarda yakalanması ile birlikte hemen uygulanmalıdır.
Uygulama şekli: Her biri 172 mg feromon (E,7-Z,9-dodecadienyl acetate)
içeren Isonet-L yayıcılar, sıra arasının ortalama 3 m olduğu
bağlarda; bağın içerisine sıra üzerinde 6,5–7 m de bir ( 1 yayıcı/21-22 m2),
kenarlarda 2 m'de bir sürgünlere aşılmalıdır.
Yayıcılar asılırken; bağda yapraklanma
arttığında bu yayıcıların gölgede kalacak olmasına dikkat edilmelidir.
Ayrıca, bağın içinde veya kenarında eğer ağaçlar varsa, olası çiftleşmeleri
engellemek için her ağacın dallarına çepeçevre 2 m'de bir, yerden 2
m yüksekliğe yayıcı aşılmalıdır. Uygulama alanına 80 m'den daha yakın
bir mesafede başka bir geleneksel bağ varsa, o bağ da 30
m derinliğinde 21-22 m2 de bir yayıcı asılarak tampon uygulaması
yapılmalıdır.
Yan yana birden fazla bağda uygulama
yapılması durumunda
İki bağın arası 5 m den az İse
aralarındaki kenar sıralara 2 m de bir yayıcı asmaya gerek yoktur.
Mesafe 5-10 m arasında ise iki bağın arasındaki kenar sıralara 5
m de bir yayıcı asılmalıdır. Mesafe 10 m den fazla ise iki bağın
arasındaki kenar sıralara 2 m de bir yayıcı aşılmalıdır.
Uygulama dozu: Çiftleşmeyi engelleme yöntemi zararlı ile mücadelede
Isonet-L yayıcılan ile 600–650 adet/ha olacak şekilde uygulanabilir. Kenar
uygulaması ve ağaçlar dahil hektara 750 adet'ten fazla yayıcı aşılmamalıdır.
Yayıcılar asıldıktan sonra Salkım güvesi'nin 1.
nesline ait bulaşma oranı %5'in üzerinde ise ÇE yöntemi ile birlikte
yararlıların da desteklenip korunması için 1. nesile karşı biyolojik bir preparat kullanılarak başlangıç
popülâsyonu düşürülmelidir.
KİMYASAL MÜCADELE
İlaçlama zamanı
Salkım güvesi'ne karşı ilaçlama zamanının
tespiti için, eşeysel çekici tuzaklar, etkili sıcaklıklar toplamı, yumurta
açılımının takibi (göz ile kontrol) ve fenolojik kayıtlar yöntemlerinden
yararlanılır.
Eşeysel çekici tuzaklar yöntemi
Her bölgenin iklim koşullarına göre Salkım
güvesi kelebeklerinin çıkması olası olan tarihlerde ve 1 Ocak'tan itibaren
maksimum sıcaklık toplamının 100°C'ye yaklaştığı günlerde, seçilen bağlara
birer adet eşeysel çekici tuzak, hektara 1 adet olmak üzere, salkım seviyesinde
ve hâkim rüzgâr yönünde asılır. Çekici kapsül tuzağın yapışkan yüzeyinin uç
kısmına, açık kısmı dışa gelecek şekilde, el değmeden özel spatülü ile
yerleştirilir.
Kapsüller 4–5 haftada bir ayni yöntem içinde
değiştirilir ve değişen kapsüller bağdan uzaklaştırılır. Bozulan ve eskiyen
tuzaklar gerektiğinde yenilenir. Tuzaklar ilk kelebek yakalanıncaya kadar
haftada 2–3, ilk kelebekten sonra haftada 1–2 kez kontrol edilir, yakalanan
kelebekler sayılır ve kaydedilerek düzenli olarak grafiklere işlenir.
Tuzak kontrollerine hasat sona erinceye kadar
devam edilir. Sayımlar sonunda elde edilen veriler haftalık olarak
değerlendirilip uçuş eğrileri çizilir. Kelebek sayısı maksimuma yaklaştığında
bağda yumurta kontrollerine başlanır, embriyo gelişmesi izlenerek larva çıkışı
tahmin edilir.
Etkili sıcaklıklar toplamı yöntemi
Günlük ortalama [(minimum°C + maksimum°C)/2]
sıcaklık değerleri 1 Ocak'tan itibaren Salkım güvesi'nin gelişme eşiği
olan 12°C'nin üzerine çıktığı günden
İtibaren etkili sıcaklık toplamları (EST)1
hesaplanmaya başlanır. Günlük ortalama sıcaklığın 12°C'nin üzerine çıktığı
günler, aradaki farklar kaydedilerek üst üste toplanmaya başlanır. Bu değerler
120 gün-derece (g.d.)'ye ulaştığında l. Nesil, 520 g.d.'ye ulaştığında 2.
Nesil ve Ege Bölgesinde 1047 g.d.'ye yaklaştığında, yumurta kontrollerine
başlanarak ilk larvanın çıkışı tahmin edilir.
Yumurta açılımının takibi yöntemi
Tuzaklarda ilk kelebeklerin görülmesinden
itibaren çiçek salkımları veya meyve salkımlarında haftada 1–2 kez yumurta
aranır, bulunan yumurtalar işaretlenip renk değişimleri ile ilk larva çıkışları
izlenir. Bu amaçla en az 100 salkım incelenir.
Fenolojik kayıtlar yöntemi
Salkım fenolojisinin, ilk larva çıkışlarının
olacağı tahmin edilen tarihte, larva beslenmesine uygun olup olmadığı, üzüm
çeşitleri arasındaki fenolojik farklılıklar dikkate alınır.
Yukarıda verilen kriterlerden bir veya
birkaçının birbirini desteklemesi durumunda ilaçlamaya karar verilir.
BİRİNCİ NESİLDE İLAÇLAMA ZAMANININ
TESPİTİ
Yumurtaya etkili bir insektisit kullanılacaksa,
eşeysel çekici tuzaklarda yakalanan kelebek sayılarına göre çizilen uçuş
eğrisinde henüz tepe noktasının oluşmayıp yükselmenin devam etmesi, larvaya
etkili insektisit kullanılacaksa uçuş eğrisinde tepe noktasının oluşması,
Birinci Nesilde alacakaranlık sıcaklıklarının
(gün batımından 3 saat önce ve 2 saat sonra) üst üste en az iki
akşam 15°C'nin üzerinde olması ve sonraki günlerde de devamlılık
göstermesi halinde yumurta bırakma gerçekleştiği için, larvaya etkili
insektisit kullanılacaksa bu koşulun oluşması,
1 Ocak'tan itibaren etkili sıcaklıklar
toplamının 120 g.d.'ye yaklaşması veya bu dereceyi bulması halinde larva
çıkışları başlar. Larvaya etkili insektisit uygulaması için etkili sıcaklıklar
toplamının 120 g.d.'ye yaklaşması veya bu dereceyi bulması, yumurtaya
etkili bir insektisit uygulanacaksa etkili sıcaklıklar toplamının en geç
95–100 g.d.'ye ulaşması,
Salkım fenolojisinin larvaların beslenmesine
uygun çiçek tomurcuğu döneminde olması,
Yukarıdaki veriler ışığında belirtilen
şartların mevcut olması ile ya bağda henüz yumurta bırakılmadan yumurtaya
etkili insektisit ya da ilk larva çıkışı ile larvaya etkili bir insektisit
uygulaması yapılacaktır.
Yapılan kontrollerde Orta Anadolu için %20
bulaşma, diğer bölgeler için %1 bulaşma tespiti halinde, ilaçlamanın yapılması
gereken tarih üreticiye duyurulur.
İKİNCİ NESİLDE İLAÇLAMA ZAMANININ
TESPİTİ
Yumurtaya etkili bir insektisit kullanılacaksa,
eşeysel çekici tuzaklarda yakalanan kelebek sayılarına göre çizilen uçuş
eğrisinde henüz tepe noktasının oluşmayıp yükselmenin devam etmesi, larvaya
etkili insektisit kullanılacaksa uçuş eğrisinde tepe noktasının oluşması,
Larvaya etkili insektisit uygulaması için etkili
sıcaklıklar toplamının 520 g.d.'ye yaklaşması veya bu dereceyi bulması,
yumurtaya etkili bir insektisit uygulanacaksa etkili sıcaklıklar toplamının en
geç 450–460 g.d.'ye ulaşması,
Asmanın fenolojisinin koruk döneminde olması,
Yukarıdaki veriler ışığında belirtilen
şartların mevcut olması ile ya bağda henüz yumurta bırakılmadan yumurtaya
etkili insektisit uygulaması ya da ilk larva çıkışı ile larvaya etkili bir
insektisit uygulaması yapılacaktır.
ÜÇÜNCÜ NESİLDE İLAÇLAMA
ZAMANININ TESPİTİ
Yumurtaya etkili bir insektisit kullanılacaksa,
eşeysel çekici tuzaklarda yakalanan kelebek sayılarına göre çizilen uçuş
eğrisinde henüz tepe noktasının oluşmayıp yükselmenin devam etmesi, larvaya
etkili insektisit kullanılacaksa uçuş eğrisinde tepe noktasının oluşması,
Larvaya etkili insektisit uygulaması için
etkili sıcaklıklar toplamının 1047 gün-dereceye yaklaşması veya bu dereceyi
bulması, yumurtaya etkili insektisit uygulaması tercih edilecekse etkili
sıcaklıklar toplamının en geç 970–980 gün-dereceye ulaşması,
Üzümlerin tatlanma başlangıcı veya olum
döneminde olması,
Yukarıdaki veriler ışığında belirtilen
şartların mevcut olması ile ya bağda henüz yumurta bırakılmadan yumurtaya
etkili insektisit uygulaması ya da ilk larva çıkışı ile larvaya etkili bir
insektisit uygulaması yapılır.
Ege Bölgesi'nde yumurta kontrolleri sonucu,
gerekirse üçüncü nesile birden fazla sayıda ilaçlama yapılabilir.
Ancak, tuzak temini mümkün değilse ve sıcaklık
değerleri elde edilemiyorsa, ilaçlamalar fenolojiye göre yapılabilir. Bunun için,
1. nesile karşı çiçek tomurcuğu döneminde, 2. nesile karşı saçma tanesi
iriliğinde veya tanelerin nohuttan büyük olduğu devrede, 3. nesil için meyve
tatlanma başlangıcında veya olgun meyve döneminde uygulanabilir.
Aziz ÖZKAN
Ziraat mühendisi
ANTALYA ZİRAİ KARANTİNA MÜDÜRLÜĞÜ
KAYNAK
http://www.tagem.gov.tr/yayinlar/kitap3/salguv.html
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Cz%C3%BCm
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder