DOMATES GÜVESİ (Tuta absoluta)

Bu zararlının hayat döngüsü çok kısa olduğundan (29-38 gün) ve çok oburca beslendiğinden kısa zamanda çok geniş alanlara yayılabilmektedir.

Zararlı ile mücadele çok zordur. Yalnızca kimyasal ve kültürel tedbirlerle mücadele yetersizdir. En etkin mücadele yolu Entegre mücadeledir. Yani Kimyasal, kültürel, biyolojik ve biyoteknik mücadele metotlarının hepsini birden uygulamaktır.

Prof Dr. Hasan Yüksel hocamın tabiriyle “Muhtelif mücadele metodlarının Kombinasyonu”nu uygulamak lazımdır.

Zararlının ana konukçusu domatestir. İncelemelerim neticesinde gördüm ki; Domates bitkisinin bütün bölümlerinde beslenmektedir. Konukçu listesinde biber, fasulye gibi bitkiler de olmasına rağmen çok bulaşık domates seralarında bulunan fasulye ve biberde zararına rastlamadım. Bunun yanında patlıcan bitkisinin sadece yapraklarında zarar yapmakta olduğunu tespit ettim.

Tuta absoluta lepidoptera Gelechiidae familyasından küçük bir güvedir.                      T. Absoluta’nın yüksek bir üreme kapasitesi vardır. Yetişkin dişi yaklaşık 7 mm uzunluğundadır. Kanat açıklığı 10 mm’dir. İplik şeklinde antene sahiptir. Erginin ön kanatları gümüşimsi gri kahverengi renkte pullu olup kanatlar üzerinde karakteristik siyah noktalar bulunur.

Yaşamı boyunca 260 yumurta bırakır. Yumurtalarını konukçu bitkilerin toprak üstü bölümlerine bırakır. Yumurtalar 4-5 gün içinde açılır.

Yumurtadan çıkan larva beyaz ya da krem renklidir, başı siyahtır. Dört larva dönemi geçirir. İlk dönem larva 0,9 mm uzunluğunda iken dördüncü dönemde 8 mm’ye ulaşır.

Larva olgunlaştıkça vücut rengi yeşile döner. Son döneme ulaştığında rengi pembemsidir. Olgun larvanın başı kahverengi olur. Larvanın başının arkasında prothoraksta bulunan koyu renkli bant ayırt edici en önemli özelliğidir.

Çevre şartlarına bağlı olarak hayat döngüleri 29-38 gün arasındadır. Yıllık 10-12 nesil verebilmektedir. Larva bitkinin bütün bölümlerinde beslenir ve gelişir. Larva bitkinin yapraklarda epidermal katmanlar arasında da beslenir. Yaprakta ve meyvede açılan galerilerde zararlının siyah renkli beslenme artıklarını görmek mümkündür.

Özellikle yapraklardaki siyah artıklar dikkat çekicidir. Daha sonra nekrotik olabilen düzensiz deliklere neden olur. Larvaların beslenmesi sebzelerde çürümeye yol açan ikincil patojenlerin girişine neden olmaktadır. Bitkinin yeşil aksamında açılan galeriler nedeniyle bitki tamamen kuruyabilir.

Pupa devresi toprakta, yaprak yüzeyinde veya deliklerde gerçekleşebilir.

Taşınma şekli:

Domates fidesi,

Domates meyvesi,

Taşıma ekipmanları (kasa, kutu vb) ve nakliye araçları ile taşınabilmektedir.

Zararlı ilk önce Arjantin, Bolivya, Brezilya, Şili, Kolombiya, Ekvator, Paraguay, Peru, Uruguay ve Venezüella da görülmüştür. Güve 2007 de İspanya, 2008 de Cezayir, Fransa ve Fas’ da 2009 da Arnavutluk, Bahreyn, Yunanistan, İtalya, Kuveyt, Malta, Hollanda, Portekiz, İsviçre Tunus ve Birleşik krallıkta ve 2010 da Azor adaları, Cayman adaları, Macaristan, İsrail, Libya, Rusya, Suriye, Türkiye, Batı sahra, Bulgaristan, Kıbrıs ve Almanya gibi A.B. ülkelerine yayılmış durumdadır.

Güvenin başlıca konukçu domatestir. Domateste mücadele edilmeğinde çok zarar verebilmektedir. Ayrıca bu zararlı patates yapraklarında, patlıcan yapraklarında, fasülye yapraklarında ve tatlı biber yapraklarında beslenmektedir. Ayrıca yabani Solanacaea bitkilerinden köpek üzümü, şeytan elması, yabani tütünde de zarar verir.

Mücadelesi

Yumurtadan çıkan larva yaprak içine girip galeriler içinde veya domates meyvesi içinde beslendiği için mücadelesi oldukça zordur.

Kültürel önlemler

n   Zararlı ile bulaşık yaprak, meyve bitkilerin üretim alanından uzaklaştırılması

   n   Üretim alanı ve çevresinde zararlıya konukçuluk edebilecek yabancı otlarla mücadele edilerek çıkışlarına izin verilmemesi 

   n   Hasat sonrası tarlada kalan zararlı ile bulaşık bitki artıklarının imhası

  n   Ürün münavebesi (Solanacaea familyasına bağlı olmayan ürünlerin yetiştirilmesi)

  n   Toprak sürümü

  n  Yetiştirme tekniğine uygun gübreleme ve sulamanın yapılması

    n  Seradaki giriş ve havalandırma açıklıklarının zararlının giremeyeceği incelikte tül ile kapatılması (Havalandırma için gerekli önlemin alınması lazımdır.)

  n  Seralarda girişlerin çift kapılı olması

 Biyolojik Mücadele

n  Zararlının Trichogramma pretiosum, Podisus nigrispinus, Nesidiocorus tenuis, ve Macrolophus caliginosus doğal düşmanları arasındadır. Bu faydalı böcekler biyolojik mücadelede etkilidir.

Biyoteknik yöntemler:

      İzleme ve Kitlesel tuzaklama amacıyla Feromon tuzaklar kullanılır.

Bunların içinde en etkilisi Feromon + Su tuzaklarıdır.

  n  Kimyasal mücadelede:

Tavsiye Edilen Bitki Koruma Ürünleri
Azadiractin A 10   10g/l                                           500 ml/ 100 lt su

Metaflumizone                    240g/l SC                     100 ml/da

Spinosad                               480/g/SC                      20-25 ml/100 lt su

Indoxacarb                           150g/SC                       20-40 ml/lt su

Indoxacarb                            %30 WG                     12.5 g/da

İlaçlamalarda faydalılara zarar vermeyen ilaç seçimine özen göstermelidir.

                                                   Aziz ÖZKAN                                                                                       ozkanaziz@gmail.com

KAYNAK:

http://www.kkgm.gov.tr/ Domates Güvesi (Tuta absoluta) bilgilendirme

A.B.D Federal Karantina Talimatı 28 Nisan 2010