Çilek Küllemesi
Çilek (Fragaria), gülgiller (Rosaceae) familyası içinde yer alan bir bitki cinsi
ve bu cins içinde yer alan türlerin meyvelerinin ortak adıdır. Tohumları
meyvenin üzerinde (dışarıda) bulunan birkaç meyveden biridir. Bu yönüyle, çilek
bir istisnadır, çünkü çoğu meyvenin tohumları meyvenin içinde bulunur. Dünyada,
adlandırılmış 20'den fazla çilek türü vardır; ayrıca, çeşitli melezler ve
kültivarlar da bulunur. Dünya çapında ticari olarak en çok yetiştirilen
çilekler, bahçe çileği olarak adlandırılan Fragaria × ananassa melezinin
kültivarlarıdır. Çilekler, yoğun C vitamini barındırırlar. Çilek, hem sanayiye
elverişli hem de taze olarak tüketilebilen çok lezzetli ve hoş kokulu bir meyve
türüdür. Bol miktarda A, B, C vitaminleri, kalsiyum, demir ve fosfor gibi
mineral maddeler içerir. Çilek taze olarak sofrada yararlanılmasının yanında
çileğin pastası, reçeli, marmelatı, kompostosu, dondurma, şıra, şarap, şampanya
ile likörü de yapılmaktadır. Çilek tüketici tarafından arzulanan bir meyve
olduğu için derin dondurma yoluyla uzun süre saklanarak tüketilebilir. Dünya
çapında en sevilen ve en çok tüketilen meyvelerden biri olan çilek, aynı zamanda
en çok ticareti yapılan meyve çeşididir. Kendine has aroması ve kokusuyla hem
yetişkinler hem de çocuklar tarafından beğeni ile tüketilen meyve, Türkiye’de
Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde yaygın olarak yetiştirilir. Hassas ve bakım isteyen
bir meyve çeşidi olan çileğin taze olarak tüketilmesi ve buzdolabında saklanması
önerilir. Ana vatanı Amerika olan çilek, dünya genelinde yıllık 5 milyon tonluk
üretimi ile en çok yetiştirilen meyvelerden biridir. Çilek bol çeşitli ekolojik
şartlarda yüksek verim ve kalite gösteren çeşitlerinin ortaya çıkarılmasından
sonra, büyük bir gelişme ve günümüzde bir çok ülkede ekonomik bir öneme sahip
olmuştur. Köklerin % 90'ı toprağın 15'lik derinliğinde bulunur. Bir çilek
çeşidinde ne kadar fazla yaprak var ise, o kadar fazla çilek salkımı oluşacak
demektir. Çeşide ve çevre şartlarına bağlı olarak, ana bitkiden kollarla
(Stolon) 100'ün üzerinde yavru bitki oluşabilir. Döllenmeden sonra, döllenmiş
çekirdeğin etrafındaki etli kısım büyümeye başlamaktadır. Çilek tanelerinin
şekli yetiştikleri iklim şartlarına ve çeşide göre değişiklik
gösterebilmektedir. Çilekte tanelerin sertlik durumu pazarlama açısından
önemlidir. Çiftçiler için pazar ve endüstriye uygun sert çeşitler avantajlıdır.
Dergimizin bu sayısında çilek yetiştiricilerinin en büyük sorunlarından biri
olan çilekte külleme hastalığından bahsedeceğim. Fungus obligat bir
parazittir.(Yaşamsal evrelerinin çoğunu konukçu vücudunda geçirir) Miselyum
beyaz renklidir ve yaprakların alt kısmında gelişir. Fungus kışı enfekteli ama
canlı yapraklarda geçirir. Yeni çilek alanları için enfekteli üretim
materyalleri primer inokulum kaynağıdır. Hava koşulları uygun olduğunda sert,
şeffaf konidiospor zincirleri oluşur. Hastalığın erken döneminde yaprakçıkların
alt yüzeylerinde küçük parçalar şeklinde beyaz, ağ benzeri yapılar gelişir. Bu
lekelere külleme görünümü veren küçük şeffaf sporlar üretilir. Hastalık şiddetli
geliştiğinde yaprakçıklar daha çok enfekte olur ve ağ benzeri gelişme tüm
yaprakçıkların alt yüzeyini kaplar. Aynı zamanda fungusa özel fruktifıkasyon
organları olan kleistotesiyumlar dağınık olarak ağ benzeri gelişmelerin ucunda
bulunabilir. Askosporları içeren kleistotesiyumlar düşük ışık yoğunluğu olan
kısa günlerde, yüksek nem ve düşük sıcaklık koşullarında oluşur. Bu yapılar Önce
beyaz olup daha sonra siyahlaşır. Enfekteli bitkiler üzerinde çoğalan sporlar
rüz¬gâr ile taşınarak yeni enfeksiyonlar meydana getirirler. Külleme
hastalığının geli¬şimi ve yayılması için orta ve yüksek nem koşullan ile
yaklaşık 15-27°C sıcaklık uygundur.
BELİRTİLERİ
Hastalık, çileklerde yaprak sapları, çiçek demetleri, çiçekler ve meyvelerde
zararlanmalara yol açar. Küllemenin yaprak belirtileri çok tipiktir. Duyarlı
çeşitlerde yaprakların alt yüzeyinde beyaz lekeler şeklinde miselyum gelişir,
meydana gelen lekeler zamanla birleşir ve yaprak kenarları yukarı doğru
kıvrılır. Çilek tarlalarında enfeksiyona bağlı olarak gümüşi bir görünüm oluşur.
Enfekteli yaprakların alt yüzeyinde kuru, morumsu ya da kahverengimsi lekeler
gelişir, yaprak üst yüzeyinde ise kırmızı renk değişimi görülür. Değişik
zamanlarda enfekte olan yaprakların üst yüzeyinde de düzensiz sarı ya da siyah
lekeler oluşabilir. Tüm gelişme dönemlerinde çiçekler ve meyveler enfeksiyona
duyarlıdır. Enfekteli çiçekler, beyaz külleme sporları ile kaplanır, şekil
bozuklukları olur ve ölürler. Enfeksiyona bağlı olarak polen üretimi azalır,
meyve tutumu az olur. Fungus meyve yüzeyinde beyaz misel oluşturarak
sporlanabilir. Meyveler sertleşir ve olgunlaşma normal değildir. Yaprak
enfeksiyonları sonucunda yapraklar zarar görür. Etmenin misel tabakası
fotosentezi azaltır, nekrozlar oluşur ve hatta yaprak dökümleri meydana
gelebilir. Şiddetli enfeksiyonların verim üzerindeki etkisi önemli
boyutlardadır. Ürün kayıplarına yaprak ve meyve enfeksiyonları yol açmaktadır.
Enfekteli meyvelerin raf ömrü kısalmakta, kaliteleri azalmakta, kısa sürede
kurumaktadırlar. Ülkemizde çilek üretilen tüm alanlarda rastlanmaktadır.
KONUKÇULARI Yabani ve kültüre alınan tüm çilek çeşitlerinde hastalık
görülmektedir. MÜCADELESİ Kültürel Önlemler ~ Sağlıklı üretim materyali
kullanılmalıdır. - Hasattan sonra hastalıklı bitki artıkları toplanarak
yakılmalıdır. ~ Aşırı sulama ve sık dikimden kaçınılmalıdır. Kimyasal Mücadele
İlaçlama zamanı 1. İlaçlama: Hastalığın ilk belirtileri görüldüğünde 2. ve diğer
ilaçlamalar: Kullanılan ilaçların etki süresi dikkate alınarak, enfeksiyon
koşulları sona erinceye kadar ilaçlamalara devam edilir. İlaçlama programlarında
son uygulama ile hasat arasındaki süreye dikkat edilmelidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder