Pepper mild mottle
virus (PMMoV)
Virüsler Bitkileri hastalandırma yeteneğinde olan, gözle ve hatta ışık
mikroskopu ile görülemeyecek kadar küçük yapıda, çoğalabilmek için mutlaka
canlı bir yapıya ihtiyaç duyan bir organizmadır. Bakteriler ve mantarlar
bulundukları bitkiye zehirli maddeler vererek onlar hastalandırmasına karşın
virüslerde böyle bir olay söz konusu değildir. Virüslerin hastalığa neden
oluşları hastalandırdığı bitkiyi zehirleyerek değil, sadece bitki içerisinde
çoğalırken bitkinin hücre maddelerini kullanarak ve devamlı çoğalarak hücrenin
içini tamamen doldurur ve hücrenin yaşamsal faaliyetlerini olumsuz etkilerler.
Kesinlikle bitkiye herhangi bir zehirli madde vermezler.
Virus
partiküllerinin genetik materyali nükleik asit olup bunu bir protein kılıfı
veya lipoprotein kabuğu sarmaktadır. Enfeksiyondan sorumlu olan kısım nükleik
asittir. Protein kılıfı ise koruyucu tabaka olarak virusun canlılığının
devamını sağlamaktadır. Nükleik asit kısmı baz (purin, pryimidin), şeker,
(Riboz veya Deoksiriboz) ve fosfat bağını içermektedir. Virusların protein
kısmı kapsid olarak adlandırılır. Kapsid protein alt birimlerinden oluşmuş olup
bu alt birimlere ise “kapsomer” adı verilir. Virusların proteinlerini oluşturan
aminoasitlerin diziliş şekilleri son yıllarda teşhiste büyük rol oynamaktadır.
Bazı viruslar lipid yapısında olup çeşitli enzimlere sahiptirler. Bu
enzimlerden bazıları konukçu hücresine dahil olduktan sonra virus
partiküllerinin sentezi için kullanılmaktadır.
Viruslar sadece elektron
mikroskobu ile görülebilmektedirler. Viruslar morfolojik olarak 3 grupta
toplanırlar.
Çubuk Şeklinde Olanlar: Bu
grupta bulunan viruslar düzgün çubuk şeklinde olanlar (rijit) ve esnek çubuk
şeklinde olanlar (flexible) olmak üzere iki tip morfolojik yapı gösterirler.
Düzgün 2 çubuk şeklindeki viruslara örnek olarak Tütün Mozaik Virusu, Patates
Mop Top Virusu ve Şekerpancarı Nekrotik Sarı Damar Virusu’nu verebiliriz.
Patates Y Virusu, Erik Şharka Virusu, Fasülye Adi Mozayik Virusu gibi viruslar
ise esnek çubuk şeklindedirler.
Yuvarlak Şekilde Olanlar
(Polyhedral-Çok yüzlü) : Bu gruba dahil olan viruslar, kristal formunda prizma
benzeri birçok parçanın bir araya gelmesiyle yuvarlak şekil alan viruslardır.
Bu gruptaki viruslardan bazıları Hıyar Mozayik Virusu, Börülce Mozayik Virusu,
Domates Lekeli Solgunluk Virusu’ dur.
Mermi Şeklinde Olanlar: Bu
gruba dahil olan viruslar çok az sayıda olup protein kılıfının etrafında lipid
membran içerebilirler. Mermi şeklindeki viruslara örnek olarak Yonca Mozayik
Virusu ve Mısır Cücelik Virusu verilebilir.
Biber
yetiştiriciliğinde ana sınırlayıcı faktörlerden bazıları; virüs, bakteri,
nematod ve mantar v.b. gibi biyotik etmenlerin sebep olduğu verim kayıplarıdır.
Hastalık ve zararlıların yayılmasının kontrolünde kimyasal uygulamalar,
kültürel uygulamalar (budama, sulama, gübreleme, vb.) ve dayanıklı çeşit
kullanımı ön plana çıkmaktadır.
Girdi
maliyetlerini arttıran ve kalıntı problemleri oluşturan kimyasal mücadele bazı
hastalık ve zararlıların yayılmasını bir miktar önlemesine rağmen virüs
hastalıklarına karşı etkili değildir. Ayrıca, kültürel uygulamalarda hastalık
ve zararlı kontrolünde her zaman ekonomik koruma sağlamayabilmektedir.
En etkin mücadele yöntemi olarak dayanıklı çeşit kullanımı karşımıza çıkmaktadır. Biberde, domates gibi yoğun olarak tarımı yapılan bitki türlerinde
bir üretim alanında birden fazla hastalık ve zararlı etmen aynı anda
bulunabilmekte olup verim ve kalite yönünden büyük kayıplara yol açmaktadır.
Birçok
bitki tür ve çeşidinde bir veya birkaç hastalık ve zararlıya karşı dayanıklılık
mevcuttur. Özellikle sebze üretiminde kullanılan hibrit çeşitler, çoklu
dayanıklılığa sahiptir. Biberde zarar meydana getiren 43 farklı virüs olduğunu
ve bunlardan Cucumber mosaic cucumovirus (CMV)’ün Türkiye’de biber
yetiştirilen alanlarda en çok rastlanan virüs olduğu, bunu sırasıyla Potato Y
potyvirus (PVY), Tobacco etch potyvirus (TEV), Tobacco mosaic tobamovirus (TMV)
ve Pepper mild mottle virus (PMMoV)’ün takip ettiği bildirilmiştir (Ekbiç ve
ark., 1997; Çelik ve ark., 2012).
Pepper
mild mottle virus (PMMoV), tobacco mosaic virus (TMV), ve tomato mosaic virus
gibi Tobamovirusler grubunda yer alan virüsler Solanaceae grubunda özellikle
verim ve kalitede önemli ölçüde zarar oluşturmaktadır.
Biber
virüsleri içerisinde, PMMoV sulama suyu ile kolay taşınması, nedeniyle en fazla
problem oluşturan virüs olarak kabul edilmektedir (Choi et al., 2004; Pares ve
Gunn, 1989; Han ve ark., 2001a; 2001b; Ikegashira ve ark., 2004).
PMMoV
virüsüne ait 2 adet ırk birçok ülkede biber yetiştirilen alanlarda tespit edilmiştir
(Toyoda ve ark., 2004). PMMoV P1.2 ve P1.2,3 olarak 2 adet patotipe ayrılabilir
ve sipmtomik reaksiyonuna göre L lokusunda bir veya birden çok homozigot allel
(L+, L1, L2, L3 ve L4) tarafından kontrol edilir (Boukema, 1980).
Domates
Lekeli Solgunluk Virüsü (TSWV) ise kültür bitkilerinde en fazla zarar oluşturan
ilk 10 virüs arasında yer almaktadır. (Goldbach ve Peters, 1994; Griep ve ark.,
2000). TSWV, ekonomik öneminden dolayı günümüzde üzerinde en yoğun çalışma
yapılan bitki virüslerinden birisi durumundadır (Parrella ve ark., 2003). 20.
yüzyılın başlarından bu yana klasik ıslah metotlarıyla hastalık ve zararlılara
dayanıklılık kültür çeşitlerine aktarılmaktadır. Fakat tek başına bir etmene
karşı dayanıklı bir çeşit; verimlilik ve kalite açısından, biber gibi yoğun
olarak yetiştiriciliği yapılan hastalık ve zararlı etmen tür ve ırk sayısı
fazla olan bir bitki türü için yeterli olmamaktadır.
Günümüz
koşullarında üretim sahası ve zamanına bağlı olarak yetiştiricilik yapılan
bölgenin hastalık ve de zararlı etmenlerine karşı dayanıklılığına ihtiyaç duyulmaktadır.
Son yıllarda MAS (Markır Yardımlı Seleksiyon) CMV (Ben Chaim ve ark., 2001),
TSWV (Moury ve ark., 2000) ve PVY (Caranta ve ark., 1999)’te olduğu gibi
çeşitli patojen dayanıklılıklarının aktarılmasında alternatif bir metot olarak
kullanılması yaygınlaşmıştır.
Biber
yetiştiriciliğinde biber hafif benek virüsü (PMMoV), tütün mozaik virüsü (TMV)
ve Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (TSWV) ana sınırlayıcı faktörlerdendir.
Günümüzde üretim sahası ve zamanına bağlı olarak en az iki veya daha fazla
hastalık ve de zararlı etmene karşı dayanıklılığı ihtiyaç duyulmaktadır.
BELİRTİLERİ
Enfekte olan biberin çeşidine, mevcut virüsün
izolatına, enfekte olduğu sırada bitkilerin yaşına ve çevre koşullarına göre
değişir. Belirtilerin çoğunluğu farklı konukçular arasında çok benzerlikler
vardır.
Enfekteli tarla bitkilerinde sistemik bir beneklenme,
şekil bozukluğu ve bodurlaşma görülebilir. Enfekteli sera bitkilerinde önce
damar açılması gelişir ve bunu yeni yapraklarda sarı bir beneklenme izler.
Meyve bozuk şekilli, benekli ve küçük olabilir. Tarla bitkileri çoğunlukla
birden fazla virüsle enfekte olur. Çoklu enfeksiyonlar genellikle yalnızca
PPMoV kaynaklı belirtilerden farklı belirtilere neden olur ve daha şiddetli
görünebilir.
Meyve belirtileri şunlardır: boyut, beneklenme ve renk
değişiklikleri ve bariz çarpıtılmış ve pütürlü bir görünüm. Ayrıca, birçok kez
kahverengi nekrotik çizgiler veya lekeler yaprak ve meyve üzerinde görülebilir.
Semptomlar olsa da kolayca yeni büyüme görülebilir.
Bu hastalık nedeniyle hafif yaprak semptomları
(kloroz, nekroz, vs.) görülür. Buna
bağlı defalarca patojen meyve daha belirgin belirtiler ortaya çıkana kadar fark
edilmez. Semptomlar sadece hasat tan hemen önce meyve aşamasında belirgin hale
geldiğinden daha yüksek verim kayıpları olur.
PMMoV kolayca mekanik aşılama veya eller, eldiven ve
giysiler gibi patojen taşıyabilen bir ortam arasındaki temas ile sağlıklı
bitkilere taşınabilir. Virüs öncelikle tohum dikim ve diğer tarımsal işlemler
sırasında mekanik kirlenme yoluyla enfekte eder. Bu mikroskobik sıyrıklar veya
yaralar yoluyla bitki / tohuma girer. Virüs bu durumda, izole edilmiş bir
ortamda hayatta kalabilir ve oldukça bulaşıcı olan kolayca bir ürüne bakım
sırasında bulaşabilir, bitki kalıntılarında ve sera yapıları, kaplar ve bahçe
aletleri üzerinde uzun bir süre hayatta kalabilir. Bilinen böcek vektörleri
vardır;
Tobacco etch virus, Potato virus Y ve Cucumber mosaic
virus gibi, Pepper mild mottle virüs de pek çok afit türüyle bulaşabilir. PMMoV
afitlerin ağız kısımlarından kalıcı olmayan bir şekilde bulaşır. Tatula gibi
yabani otlar ve patlıcangiller familyasından diğer bitkiler virüsü ve
taşıyıcıyı besleyebilir. Afitler bir üründe enfeksiyon yayabilir ya da virüs
enfekteli bitkileri sırığa bağlama, budama ya da dokunma gibi yetiştirme
uygulamalarıyla mekanik olarak da bulaşabilir.
MÜCADELE YÖNTEMLERİ
1-Enfeksiyon
Kaynaklarının Ortadan Kaldırılması
2-Vektör (Taşıyıcı)
Böceklerle Mücadele
3-Dayanıklı Çeşit
Kullanımı
4-Virüsten Ari Fide
veya Fidan Kullanılması
5-Yabancı Otlarla
Mücadele
6-Hastalığa yakalanmış
bitkilerin Yok Edilmesi
Afitleri
uzaklaştırmak için yansıtıcı malçlar kullanılmalı
Genç
bitkilerde kayıpları azaltmak için stylet yağlarla birlikte insektisit uygulanmalı.
Kimyasal
uygulamayla afit taşıyıcı popülasyonuyla mücadele etmek çok zordur ve
genellikle sınırlı bir mücadele sağlar. Olgun bitkilerde, bütün afitleri etkin
bir şekilde ortadan kaldırmak için yaprakları tamamen insektisitle kaplamayı
başarmak zordur. Hem acı hem tatlı biberde dirençli çeşitler mevcuttur. Ancak
mevcut ticari çeşitlerdeki direnç, PMMoV’nin bulunan bütün izolatlarına karşı
etkili olmayabilir.
Aziz ÖZKAN
Ziraat Mühendisi
ozkanaziz@gmail.com
KAYNAKLAR
https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ktae/Belgeler/brosurler/Bitki%20Patojeni%20Vir%C3%BCsler.pdf
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder